Angst en angststoornissen

Iedereen kent in zekere mate angstige gevoelens. Elk mens heeft ze.  Dat komt omdat angst eigenlijk een normale, gezonde en soms zelfs levens-beschermende reactie is. 

Als je angst ervaart, dan bevindt je lichaam zich in een soort alarmtoestand. Het is een signaal dat er gevaar dreigt. Eigenlijk is angst een soort verdedigingssysteem, dat ons sinds de vroegste tijden, helpt om te overleven.

Ons intern alarmsysteem functioneert nog steeds op dezelfde manier als dat van een oermens. Ook al leven we niet meer in een tijd waarin wilde dieren ons kunnen verscheuren en hebben we bijna allemaal een veilige plaats om in te wonen. 

Zo kan je ook een zeer belangrijke deadline op het werk, als een 'bedreiging' ervaren worden. Je hartslag versnelt, je zal sneller ademen en er komen allerlei stoffen in je lichaam vrij zoals adrenaline en cortisol. Het maakt voor ons intern alarmsysteem eigenlijk niet uit of het nu gaat over een deadline die je niet mag missen of een brullende beer die op je afstormt. 

Daarnaast is het aantal stressfactoren in onze hedendaagse maatschappij erg toegenomen. Zo kan je constant het nieuws volgen op televisie of je mobiele telefoon, zijn er steeds meer files op de wegen, is er meer lawaaihinder, ... . De combinatie van het opvoeden van kinderen en een veeleisende job is er doorheen de jaren, waarschijnlijk ook niet makkelijker op geworden.  En dat zijn nog maar een paar van de mogelijke stressfactoren die ons systeem de ganse dag beïnvloeden.

Een angstreactie maakt dat:

• je ademhaling stijgt (soms ervaar je ademnood door hyperventilatie),
• je hartritme stijgt (hartkloppingen, druk op de borst, zweten,...),
• je voelt je onrustig, gejaagd, nerveus
• en je bloedtoevoer gaat vooral richting je ledematen (spierspanning, tintelen, beven, trillen)
• en gaat minder naar op dat moment onnodige lichamelijke lichaamsfuncties zoals de spijsvertering (diarree, misselijkheid, knoop in de maag) en het hoofd (bleek, ijl in hoofd, duizelig, dof/onwerkelijk gevoel).    

Angst en depressie

Angst en depressie komen vaak samen voor. Een angststoornis heeft een grote invloed op iemands leven, waardoor veel mensen zich somber gaan voelen. Deze somberheid kan uitgroeien tot een depressie. Omgekeerd kunnen mensen met een ernstige depressie, ook angstig worden als gevolg van de ervaringen die een depressieve stoornis met zich meebrengt.

Een goede diagnose kan soms moeilijk zijn als iemand zowel symptomen van een depressie, als een angststoornis vertoont. Er zijn ook wel wat overlappingen tussen angststoornissen en een depressieve stoornis. Ze delen vaak dezelfde kenmerken.

Net zoals bij een gegeneraliseerde angststoornis, komt piekeren frequent voor bij een depressie. Iemand die angstig is kan zijn of haar interesse en plezier ook verliezen in dagdagelijkse dingen vanwege de constante behoefte om de angstsymptomen te vermijden. Angststoornissen kunnen ertoe leiden, dat iemand zich erg eenzaam, alleen en onbegrepen voelt. Perfectionisme, een laag zelfbeeld of eigenwaarde, concentratiestoornissen, slaapgebrek en een gebrekkige eetlust kunnen zowel voorkomen bij of aan de basis liggen van zowel een depressieve-, als een angststoornis.

De rol van vermijding

Als er echt gevaar is, dan is angst natuurlijk heel handig en kan het je leven redden. Echter net zoals bij een alarmsysteem in een huis, kan het alarmsysteem in ons hoofd te scherp zijn afgesteld. Dit kun je dus zien als loos alarm.

Het lastige is dat dit alarmsysteem geen bewuste keuze is, maar een automatische en onbewuste reactie.. Het angstalarm kan zo sterk aanwezig zijn, waardoor je gedachten worden 'overschreeuwd'. Dit soort situaties worden vervolgens weer in het brein opgeslagen als mogelijk gevaarlijk. De kans is daardoor groot dat je steeds meer situaties gaat vermijden die in feite niet gevaarlijk zijn.

Vermijden is een bijna vanzelfsprekende reactie op het gevaar dat je vreest. Zo kan het gebeuren dat je in een soort vicieuze cirkel terecht komt en je meer en meer situaties gaat vermijden, waardoor je jezelf steeds meer afzondert en isoleert, mogelijk zelfs tot op het punt dat je niet meer buiten durft komen. Je angstige gedachten gaan dan een eigen leven leiden en worden niet meer gecorrigeerd, omdat je steeds wegloopt van situaties waar je er last van kan hebben.

Belangrijk is echter dat je kan ervaren dat jouw alarmsysteem te scherp staat afgesteld en dat het kan gecorrigeerd worden. Dat kan enkel door er niet langer van weg te lopen en te vermijden, je angst niet uit de weg te gaan, maar er naar te leren kijken. In kleine stappen de confrontatie met je angst aan te gaan, je angsten te analyseren en er met andere mensen over te praten.

Wat je zelf kan doen

Hoe moeilijk het ook is, probeer de situaties waarbij je angst voelt niet uit de weg te gaan. Het is belangrijk om te beseffen dat als je blijft vermijden, je op termijn steeds meer angst zult voelen...

Een aantal tips kunnen helpen om je angst beter te begrijpen, en ze een stapje voor te blijven:

• Schrijf op wat je denkt en voelt in situaties die bij jou angst uitlokken, en hoe je hierop reageert. Doe dit wanneer je de angst voelt opkomen.
• Probeer op die momenten ook de (automatische) angstgedachten in vraag te stellen en probeer te bedenken wat je zou kunnen geruststellen. Het helpt ook om deze positieve gedachten op te schrijven, zodat je ze op moeilijke momenten kunt nalezen.
• Ga op zoek naar ontspanning, door je bijvoorbeeld op je ademhaling te concentreren. Adem via je buik en probeer geleidelijk je ademhaling te vertragen. Op die manier kun je op het moment dat je de spanning en angst voelt opkomen je aandacht afleiden.
• Zoek steun bij mensen die je vertrouwt.
• Weet dat de paniekgevoelens en spanning die met je angst samengaan, vanzelf minderen na enige tijd. Het is bijzonder nuttig om angstige situaties ‘te doorstaan’. Te voelen wat er te voelen valt en dat te leren (ver)dragen. Het is namelijk belangrijk om te leren dat er niet zoveel reden was om bang te zijn.
• Vermijd ook te veel cafeïne en alcohol, omdat deze stoffen angstsymptomen kunnen uitlokken en verergeren.
• Vermijd ook vluchtgedrag in overmatig gokken of gamen.
• Wandelen en sporten verhoogt je veerkracht. Beweeg, al is het maar een half uurtje per dag.
• Bij een gegeneraliseerde angststoornis kan mindfulness ondersteunend werken.